Waarom Niet Slopen?
Al is het niet officieel vastgelegd hoe lang een gebouw meegaat (factoren die meespelen zijn de functionele, economische en technische levensduur), wordt er vaak een ‘default’ waarde gehanteerd van 75 jaar voor woningen en 50 jaar voor de utilitaire gebouwen¹.
Als we kijken naar de interieurs en wandbekleding in bijvoorbeeld de retail sector zien we dat die sterk afhangt van trends. Dit kan een levensduur van rond de 3-5 jaar voor macro trends tot zelfs maar 3 maanden tot 1 jaar voor micro trends betekenen².
Na de sloop van een gebouw of interieur kan een groot deel van het resulterende afvalmateriaal worden teruggewonnen, maar in de praktijk wordt veel hiervan gerecycled tot een minder waardevol product of materiaal (downcycling), in plaats van opnieuw te worden gebruikt.
Ondanks de potentie zien we dat de graad van recycling en materiaalwinning van constructie en sloopafval ook sterk varieert per land. In de EU alleen al verschilt dit van minder dan 10% tot meer dan 90%³.
Sloop is niet alleen een probleem als we kijken naar onze groeiende afvalberg, maar ook gaat er energie verloren die is ingebed in de materialen (vanuit onder andere het oorspronkelijke productieproces, transport en mankracht tijdens het bouwproces). De nieuwe materialen die gebruikt gaan worden zorgen vervolgens weer voor nieuwe koolstofuitstoot.
Van Vastleggen naar Losmaken
De circulaire economie is een inmiddels bekende term voor ontwikkelaars, bouwers, architecten en materialenleveranciers, maar het is wel een principe dat vanuit diverse hoeken benaderd kan worden.
Vanuit een technisch perspectief kijken we al snel naar de duurzaamheid van materialen als we het hebben over circulaire oplossingen in de bouw. Tegenwoordig wordt het gebruik van bouwmaterialen bijvoorbeeld steeds vaker digitaal vastgelegd in een materialenpaspoort, zoals Madaster.
Maar alleen vastleggen is niet genoeg. Het is tijd om ook eens serieus te gaan kijken naar het losmaken van materialen.
Losmaakbaarheid of demontabiliteit is namelijk een belangrijke randvoorwaarde om de bouw volledig circulair te maken, omdat het mogelijk maakt producten en materialen uit een gebouw te hergebruiken en door te geven aan volgende cycli.
En er is goed nieuws: met de nieuwe samenwerking tussen StoneCycling en Fassat Gevelsystemen is demontabel bouwen zojuist een stuk eenvoudiger geworden.
Wat is een losmaakbaarheidsindex?
Als een gebouw aan het eind van de levensduur gesloopt of gedemonteerd wordt kunnen de hierin aanwezige bouwmaterialen worden ‘geoogst’, wat we ook wel ‘urban mining‘ noemen. De producten kunnen dan een nieuw leven in een volgend gebouw krijgen. Maar ze moeten dan natuurlijk wel geschikt zijn om in een nieuw gebouw te worden toegepast.
Dit is afhankelijk van de prestatie van het product zelf na zoveel jaar gebruik en het is ook afhankelijk van hoe schadevrij het product uit het gebouw gehaald kan worden: de losmaakbaarheid.
Technische losmaakbaarheidsfactoren hebben betrekking op het ontwerp en bepalen de fysieke mogelijkheid om objecten te demonteren. De verbinding tussen het object en het onderliggend object dat een dragende functie heeft bepaalt de losmaakbaarheidsindex.
Voor succesvol urban mining zijn drie aspecten van belang:
- de volgorde van demontage
- het type verbinding van het element aan zijn ondergrond
- de toegankelijkheid van deze verbinding bij demontage
Het is dus belangrijk om in het ontwerp van een gebouw duidelijk aan te geven welke elementen goed losmaakbaar zijn, hoe dit moet gebeuren en waar zich eventueel problemen met losmaakbaarheid kunnen voordoen.
En dit geld niet alleen voor de sloop van een gebouw: ook als er onderhoud of beheer moet plaatsvinden (waarbij één of meerdere elementen verwijderd en/of vervangen zullen worden binnen de levensduur van het gebouw) zijn de diverse aspecten van losmaakbaarheid van belang.
“De losmaakbaarheid van een gebouw is de mate waarin producten of elementen demontabel zijn op alle schaalniveaus, zonder afbreuk te doen aan de functie van het object of omliggende objecten om zo de bestaande waarde te beschermen.” – Losmaakbaarheid V2.0
Beyond Wall System: Losmaakbaar Wandsysteem
StoneCycling is een samenwerking aangegaan met Fassat Gevelsystemen in de ontwikkeling van het Beyond Wall System. Dit innovatieve gevelsysteem is een lichtgewicht product dat eenvoudig verwerkbaar is en waarmee gevels demontabel gebouwd kunnen worden.
De losmaakbare en herbruikbare steenstrips van het Beyond Wall System zijn vervaardigd uit gerecycled bouwmateriaal en biocement: de WasteBasedSlips® en BioBasedTiles®.
De steenstrips kunnen met behulp van een gemodificeerd PVC-profiel mechanisch aan de houten achter-constructie worden vastgeschroefd. Deze mechanische montage maakt de steenstrips ook weer eenvoudig demonteerbaar.
Remontage is mogelijk zonder dat dit voegwerk vereist.
Methodiek Losmaakbaarheid
In het verleden was er geen specifieke methode om de graad van losmaakbaarheid in een gebouw te meten. Daarom heeft adviesbureau Alba Concepts in 2019 samen met de Dutch Green Building Council (DGBC), de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en onderzoeks- en adviesbureau W/E de “Meetmethodiek Losmaakbaarheid” ontwikkeld.
Met deze methodiek ontstaat een totaalindruk van de losmaakbaarheid van een gebouw of gebouwontwerp, uitgedrukt in een percentage.
De volledige uiteenzetting van deze methodiek is te vinden in de publicatie “Circular buildings – Meetmethodiek losmaakbaarheid“. Dit rapport biedt een kennisbasis voor bestaande meetmethoden als GPR en BREEAM, die losmaakbaarheid sinds 2020 meenemen als credit in hun certificering.
Het is goed om te vermelden dat ook zonder de integratie met bestaande meetmethoden de losmaakbaarheidsindex geschikt is om binnen woningbouw- en utiliteitsprojecten en op alle gebouwniveaus in te zetten.
Hoe wordt de Losmaakbaarheidsindex berekend?
Methodiek Losmaakbaarheid kijkt naar vier factoren van losmaakbaarheid van een element:
- type verbinding
- toegankelijkheid van de verbinding
- doorkruisingen van het element
- vorminsluiting van het element
Vervolgens wordt er een normalisatiefactor toegepast via de MPG*-score van het betreffende element.
Elementen met een hogere MPG-score hebben een grotere impact op de losmaakbaarheidsindex op projectniveau. Dit is een drijfveer om juist elementen met een hoge milieu-impact zo demontabel mogelijk uit te voeren.
De index leent zich niet alleen voor gebouwniveau, maar ook om op product niveau afwegingen te maken die hergebruik bevorderen.
* MPG staat voor MilieuPrestatie Gebouwen en geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast.
Toekomstgericht bouwen met losmaakbaarheid in de bouw
Losmaakbaarheid lijkt de sleutel tot de versnelling van de transitie naar een circulaire economie in de bouw. Het vraagt echter wel om een andere manier van ontwerpen: de principes van losmaakbaarheid zullen integraal in het bouwproces moeten worden meegenomen.
Architecten en ontwerpers kunnen de kans vergroten dat een gebouw wordt ontmantelt in plaats van gesloopt als ze materialen kiezen die in de toekomst een hoge waarde zullen hebben en als ze losmaakbaarheid prioriteren in hun ontwerpen.
Losmaakbaarheid staat aan de basis van diverse andere circulaire bouwprincipes, zoals het hoogwaardig hergebruik van bouwproducten, waardoor de meetmethode altijd in relatie tot andere circulaire principes moet worden toegepast voor een maximaal effect. Het Beyond Wall System van Fassat is een ideale combinatie van een losmaakbaar wandsysteem en StoneCycling’s duurzame WasteBased- en BioBased bouwmaterialen.
Methodiek Losmaakbaarheid is inmiddels in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse zaken en de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie bij verschillende gebouwen in Nederland in de praktijk getoetst. Het Beyond Wall System is heeft recentelijk de Bouwbeurs Award in de categorie Circulariteit gewonnen!
Wil je meer over weten over deze samenwerking of de toepassing van het Beyond Wall System? Neem dan contact met op met een van onze experts.
Bronnen
- ¹ W/E rapport, Milieudatabase, 2013 [lees online]
- ² Design Baddie: “How to Tell How Long an Interior Design Trend Will Last” [lees online]
- ³ “Construction and demolition waste”, European Comission [lees online]
- ⁴ “Circular Buildings – een meetmethodiek voor losmaakbaarheid V2.0”, DGBC, 2021 [lees online]
- ⁵ Whitepaper “Circulariteit in de Praktijk Losmaakbaarheid”, DGBC, 2021 [lees online]
- ⁶ “Handreiking Losmaakbaarheid”, PIANOo, Expertisecentrum Aanbesteden, 2019 [lees online]
